Toàn cảnh hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam

Kỳ vọng sẽ mang đến một làn gió mới cho ngành tài chính tại Việt Nam, mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending) đang bộc lộ nhiều điểm yếu do thiếu sự giám sát kịp thời từ phía Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ. Những yếu tố tiêu cực nào đang làm ảnh hưởng đến các hoạt động cho vay ngang hàng chân chính tại Việt Nam? Làm sao để tránh lặp lại những sai lầm của thị trường P2P Lending tại Trung Quốc? Hãy cùng khám phá!

Vay ngang hàng (P2P Lending) – Làn sóng mới trong kỷ nguyên kinh tế số

Trong bối cảnh nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ, mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending) trở thành một xu hướng tất yếu và đầy tiềm năng. Với khả năng kết nối trực tiếp người vay và người cho vay qua nền tảng trực tuyến, P2P lending không chỉ mang lại lợi ích về tài chính mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số.

Khái niệm về cho vay ngang hàng

Cho vay ngang hàng (Peer-to-Peer Lending – P2P lending) là mô hình kết nối trực tiếp người vay và người cho vay thông qua các nền tảng trực tuyến, không qua trung gian tài chính truyền thống như ngân hàng. Mô hình này giúp giảm chi phí vay vốn cho người vay và tăng lợi suất cho người cho vay.

Sự phát triển và tiềm năng của hoạt động cho vay ngang hàng

Lịch sử ra đời và phát triển của P2P Lending

Vào năm 2005, tại Anh, nền tảng Zopa đã tiên phong trong việc triển khai mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending). Mô hình này kết nối trực tiếp người vay và người cho vay (nhà đầu tư) thông qua nền tảng trực tuyến, không cần sự can thiệp của bất kỳ tổ chức tài chính trung gian nào.

Nhận thấy tiềm năng to lớn, các quốc gia như Trung Quốc, Mỹ, Singapore, và Việt Nam đã nhanh chóng ra mắt các nền tảng tương tự. Sau hơn 17 năm phát triển, hàng tỷ đô la đã được giao dịch thông qua hàng trăm nền tảng cho vay ngang hàng trên toàn cầu.

Tăng trưởng và tiềm năng của thị trường

Thị trường cho vay ngang hàng toàn cầu đang chứng kiến tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 17,8%, giá trị giao dịch toàn cầu của thị trường này dự kiến sẽ đạt 290 tỷ USD vào năm 2023. Đặc biệt, đến trước năm 2025, giá trị giao dịch được kỳ vọng sẽ chạm mốc 589,05 tỷ USD, với tốc độ CAGR là 50,2%.

Nhận định của các chuyên gia

Các chuyên gia tại Ngân hàng Morgan Stanley, một trong những đế chế ngân hàng hàng đầu tại Mỹ, dự báo rằng trong tương lai gần, mô hình cho vay P2P sẽ trở thành xu hướng phổ biến trên thị trường tài chính thế giới. Điều này cho thấy sự công nhận và tin tưởng vào tiềm năng phát triển mạnh mẽ của P2P lending.

Những lợi ích nổi bật của P2P Lending

P2P lending mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho cả người vay và người cho vay:

• Người vay: Tiếp cận nguồn vốn nhanh chóng và dễ dàng, giảm bớt các thủ tục phức tạp và chi phí vay vốn.
• Người cho vay: Tận hưởng mức lãi suất hấp dẫn hơn so với các kênh đầu tư truyền thống, đồng thời có cơ hội phân tán rủi ro bằng cách đầu tư vào nhiều khoản vay khác nhau.
• Minh bạch: Nền tảng trực tuyến cung cấp thông tin chi tiết và minh bạch về các khoản vay, giúp cả hai bên đánh giá rủi ro một cách chính xác.

Thách thức và giải pháp

Mặc dù có nhiều lợi ích, P2P lending cũng đối mặt với không ít thách thức như thiếu khung pháp lý cụ thể và rủi ro lừa đảo. Để khắc phục vấn đề này, cần:

• Xây dựng khung pháp lý: Thiết lập các quy định rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của người tham gia và đảm bảo tính minh bạch của thị trường.
• Tăng cường giám sát: Các cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát và kiểm tra các nền tảng P2P lending để đảm bảo hoạt động hợp pháp và an toàn.
• Nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình giáo dục tài chính để người dân hiểu rõ hơn về mô hình này và biết cách phòng tránh rủi ro.

Cho vay ngang hàng đang chứng minh được tiềm năng to lớn trong việc cải thiện hệ thống tài chính toàn cầu. Với sự phát triển nhanh chóng và những lợi ích vượt trội, mô hình này không chỉ đem lại lợi ích kinh tế mà còn thúc đẩy sự minh bạch và hiệu quả trong ngành tài chính. Trong tương lai, với sự hỗ trợ của các quy định pháp lý và công nghệ hiện đại, P2P lending chắc chắn sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và trở thành một xu hướng không thể bỏ qua trên thị trường tài chính thế giới.

Toàn cảnh hoạt động cho vay ngang hàng (P2P lending) tại Việt Nam

Cho vay ngang hàng tại thị trường Việt Nam

Thị trường P2P Lending tại Việt Nam

Khi bước chân vào Việt Nam, mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending) không có bất kỳ quy định pháp luật cụ thể nào điều chỉnh. Theo Luật Đầu tư Việt Nam 2014 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), không có điều khoản nào quy định về hoạt động P2P lending trong danh mục các ngành nghề bị cấm hoặc ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Động lực phát triển P2P Lending tại Việt Nam

Một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của P2P lending tại Việt Nam là việc 69% dân số không tiếp cận được nguồn vốn vay từ các ngân hàng. Ngoài ra, khoảng 70% doanh nghiệp nhỏ cũng gặp khó khăn trong việc vay vốn từ các nguồn tài chính chính thức.

Sự gia tăng tỷ lệ sử dụng Internet và điện thoại di động cùng với nhu cầu vay vốn lớn đã trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển của hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam. P2P lending được coi là một “phát minh” thành công nhất của xu hướng Fintech, mang lại nhiều lợi ích cho cả người vay lẫn người cho vay, đồng thời góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số.

Số liệu về Fintech tại Việt Nam

Dữ liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy Fintech (công nghệ tài chính) đã du nhập vào Việt Nam từ cuối năm 2016 với khoảng 40 công ty. Hiện nay, số lượng công ty Fintech đã tăng lên khoảng 200, hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong đó, riêng lĩnh vực cho vay ngang hàng đã có khoảng 100 công ty.

Cho vay ngang hàng – Giải pháp tài chính mới

P2P lending tại Việt Nam được xem là một giải pháp tài chính mới, mang lại sự nhanh chóng và tiện lợi cho người sử dụng. Tuy nhiên, do thiếu khung pháp lý rõ ràng, mô hình này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là nguy cơ từ các hoạt động tín dụng đen “núp bóng” dưới hình thức cho vay ngang hàng.

Nỗ lực của Ngân hàng Nhà nước

Tháng 4/2022, Ngân hàng Nhà nước đã công bố dự thảo nghị định quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng để lấy ý kiến. Đây là một cơ hội để tạo môi trường phát triển cho các doanh nghiệp Fintech chân chính, đồng thời loại bỏ tín dụng đen và các dịch vụ cho vay nặng lãi.

Theo Tạp chí Tài chính, Công văn số 5228/NHNN-CSTT ngày 8/7/2019 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã khẳng định: “Hoạt động P2P Lending có thể góp phần hỗ trợ phổ cập tài chính, mở rộng khả năng và tạo thêm kênh tiếp cận nguồn lực tài chính, cách thức cho vay đối với nền kinh tế, nhất là với các đối tượng yếu thế trong xã hội (có khả năng tiếp cận internet), qua đó có thể góp phần đẩy lùi tình trạng tín dụng đen.”

Thực trạng cho vay ngang hàng tại Việt Nam hiện nay

Khó khăn trong việc tiếp cận các khoản vay nhỏ lẻ

Trước khi có mô hình cho vay ngang hàng, người dân gặp nhiều khó khăn khi muốn vay tiền từ ngân hàng. Quy trình vay vốn yêu cầu nhiều thủ tục phức tạp như: đơn đề nghị vay, chứng minh mục đích vay, giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản,… và thường mất từ 4-7 ngày để hoàn thành xác minh.

Mặc dù các ngân hàng đã nỗ lực cải thiện hệ thống thẩm định để xử lý nhanh hơn, nhưng người dân chỉ có thể tiếp cận các khoản vay lớn khi có đủ tài sản thế chấp.

Sự hoành hành của tín dụng đen

Trong số 69% người dân Việt Nam chưa thể tiếp cận nguồn vốn vay chính thức, phần lớn thuộc nhóm lao động từ 15 đến 55 tuổi – nhóm có nhu cầu vay tiền lớn để chi trả cho sinh hoạt, nhà ở và các chi phí khác. Đây chính là cơ hội để tín dụng đen len lỏi vào cuộc sống, gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội.

Một nạn nhân của tín dụng đen chia sẻ trên Báo Long An online: “Tổng số tiền tôi phải trả lên đến hơn 200 triệu đồng, trong khi số tiền thực nhận không đến 10 triệu đồng. Lãi chồng lên gốc, mỗi ngày nợ càng tăng thêm!”.

Sự xâm nhập của các tổ chức tín dụng đen nước ngoài vào Việt Nam đang ở mức báo động đỏ. Trong số 100 công ty cho vay ngang hàng tại Việt Nam, nhiều đơn vị hoạt động dưới vốn nước ngoài, giả dạng Fintech để thực hiện các hành vi bất hợp pháp như rửa tiền, cho vay nặng lãi, và các hoạt động tài chính lừa đảo khác.

Nguồn tiền nhàn rỗi chưa được tận dụng hiệu quả

Nguồn tiền nhàn rỗi trong dân vẫn chưa được sử dụng một cách tối ưu để mang lại những lợi ích lớn hơn cho xã hội. Cho vay ngang hàng có thể là một giải pháp để khai thác nguồn tiền này, giúp người dân có thêm kênh đầu tư hiệu quả, đồng thời cung cấp nguồn vốn cho những người cần.

Sự phát triển mạnh mẽ của cho vay ngang hàng

Mô hình cho vay ngang hàng tại Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, mang lại nhiều lợi ích cho cả người vay lẫn người cho vay. Với mô hình này, người vay có thể tiếp cận nguồn vốn dễ dàng và nhanh chóng hơn, trong khi người cho vay có cơ hội sinh lời từ số tiền nhàn rỗi của mình.

Tuy nhiên, để đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn, cần có sự quản lý chặt chẽ từ phía nhà nước. Điều này bao gồm việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng, tăng cường giám sát và nâng cao nhận thức của người dân về những rủi ro tiềm ẩn khi tham gia vào các hoạt động cho vay ngang hàng.

Phương án hoàn thiện mô hình cho vay ngang hàng tại Việt Nam

Hoạt động cho vay ngang hàng (P2P Lending) đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam, nhờ vào khả năng cung cấp nguồn vốn mới, thỏa mãn nhu cầu tài chính tiêu dùng và mang lại nhiều lợi ích cho cả người vay lẫn người cho vay (nhà đầu tư). Tuy nhiên, việc học hỏi từ những bài học quốc tế, đặc biệt là sự sụp đổ của P2P Lending tại Trung Quốc, là rất quan trọng để đảm bảo hoạt động này phát triển bền vững và an toàn tại Việt Nam. Dưới đây là những đề xuất nhằm hoàn thiện hoạt động cho vay ngang hàng:

Kiểm soát chặt chẽ tín dụng ở các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro

Đầu tiên, cần có sự kiểm soát chặt chẽ tín dụng ở những lĩnh vực có nguy cơ cao. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà ngành ngân hàng Việt Nam đã đặt ra trong Chỉ thị số 01 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Việc này giúp giảm thiểu rủi ro cho cả người vay và nhà đầu tư, đảm bảo rằng chỉ những dự án có tính khả thi và an toàn mới được tiếp cận nguồn vốn.

Hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động cho vay ngang hàng

Thứ hai, cần xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh và chi tiết cho hoạt động cho vay ngang hàng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên tham gia, mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và an toàn. Khung pháp lý cần bao gồm các quy định về quy trình hoạt động, các yêu cầu về báo cáo và kiểm toán, cũng như các biện pháp xử lý vi phạm.

Thí điểm hoạt động các công ty P2P Lending

Cuối cùng, cần nhanh chóng thí điểm hoạt động của các công ty P2P Lending để kiểm tra và điều chỉnh khung pháp lý và các quy định cần thiết. Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 100/NQ-CP, thông qua đề nghị xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho các hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng. Việc thí điểm này sẽ giúp kiểm tra hiệu quả của các quy định hiện hành, từ đó có thể điều chỉnh và hoàn thiện để phù hợp với thực tiễn.

Trong tương lai, mô hình cho vay ngang hàng tại Việt Nam được dự đoán trở thành trào lưu mới trong giới đầu tư tài chính khi Ngân hàng Nhà nước mới vừa công bố dự thảo nghị định quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng để lấy ý kiến.