Dù mang danh nghĩa là cho vay ngang hàng (P2P lending), nhưng thực chất, nhiều hoạt động P2P lại biến tướng thành tín dụng đen với lãi suất cao ngất ngưởng. Những dịch vụ này thường không có sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng, dẫn đến việc người vay phải chịu mức lãi suất vượt quá khả năng chi trả. Thậm chí, những khoản vay này thường đi kèm với điều kiện bất hợp lý và các biện pháp thu hồi nợ mang tính chất đe dọa.
Tổng quan mô hình P2P lending tại Việt Nam
Khái niệm và mô hình hoạt động
Hoạt động cho vay ngang hàng (P2P) là một mô hình kinh doanh mới phát triển dựa trên công nghệ số hiện đại. Thay vì phải qua trung gian tài chính như ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng, P2P kết nối trực tiếp người vay với nhà đầu tư. Mô hình này cho phép người vay tiếp cận nguồn vốn nhanh chóng và hiệu quả, trong khi nhà đầu tư có cơ hội đầu tư vào các khoản vay với lợi nhuận hấp dẫn.
Vay ngang hàng, hay còn gọi là P2P lending (Peer-to-Peer lending) nghĩa là gì?ẽ
Vai trò của công nghệ trong P2P lending
Công nghệ đóng vai trò then chốt trong mô hình P2P. Các nền tảng số tạo ra môi trường giao dịch minh bạch, dễ dàng theo dõi và quản lý. Người vay và nhà đầu tư có thể tương tác, đánh giá và quyết định dựa trên thông tin rõ ràng, được cung cấp bởi các công cụ và hệ thống tự động. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro và tăng tính hiệu quả trong quá trình cho vay và đầu tư.
Tình hình cho vay ngang hàng tại Việt Nam
Hiện nay, mô hình P2P đang được Chính phủ Việt Nam chú trọng và giao cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nghiên cứu, xây dựng cơ chế thí điểm. NHNN được giao nhiệm vụ đánh giá tiềm năng, rủi ro và các yếu tố pháp lý liên quan đến P2P, nhằm đảm bảo mô hình này được triển khai một cách an toàn và hiệu quả. Quá trình nghiên cứu và thí điểm sẽ giúp định hình khung pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của P2P tại Việt Nam.
Tình hình cho vay ngang hàng tại thị trường Việt Nam
Lợi ích của P2P lending – vay ngang hàng
Mô hình P2P mang lại nhiều lợi ích cho cả người vay và nhà đầu tư. Người vay có thể tiếp cận vốn nhanh chóng, không cần thế chấp tài sản và thủ tục đơn giản. Nhà đầu tư có cơ hội đa dạng hóa danh mục đầu tư với lợi nhuận cao hơn so với các kênh truyền thống. Đồng thời, P2P còn góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, giúp nhiều người tiếp cận được dịch vụ tài chính mà trước đây họ khó có cơ hội.
Những điểm vượt trội của hình thức vay ngang hàng
P2P là một mô hình tài chính tiềm năng, mang lại nhiều lợi ích cho cả người vay và nhà đầu tư. Tuy nhiên, để mô hình này phát triển bền vững, cần có sự quản lý chặt chẽ và khung pháp lý rõ ràng từ phía nhà nước. Việc Ngân hàng Nhà nước chủ trì nghiên cứu và xây dựng cơ chế thí điểm cho P2P là một bước đi quan trọng, góp phần đưa mô hình này vào thực tiễn một cách hiệu quả và an toàn.
Thách thức và rủi ro trong hoạt động cho vay ngang hàng (P2P lending) tại Việt Nam
Thách thức đối với cơ quan quản lý
Hoạt động kiểm tra và đánh giá của NHNN
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chủ trì đoàn công tác liên ngành để khảo sát, kiểm tra, và đánh giá thực trạng hoạt động cho vay ngang hàng (P2P lending) tại một số công ty ở TP HCM và Hà Nội. Kết quả khảo sát cho thấy nhiều công ty đăng ký ngành nghề kinh doanh là tư vấn tài chính, môi giới tài chính, kinh doanh dịch vụ cầm đồ, và tự nhận là công ty cho vay ngang hàng, nhằm cung cấp các dịch vụ kết nối nhà đầu tư và người đi vay trên nền tảng trực tuyến.
Hoạt động kiểm tra và đánh giá của NHNN
Đa dạng hóa sản phẩm vay vốn
Các công ty này vận hành nhiều sản phẩm vay vốn trực tuyến khá đa dạng, chủ yếu dưới hình thức vay vốn không có tài sản đảm bảo với thời gian vay ngắn. Khách hàng phải trả phí và lãi suất cao đối với các khoản vay này. Đây là một trong những vấn đề mà NHNN phải đối mặt khi các công ty lợi dụng sự thiếu chặt chẽ trong quy định để triển khai các hoạt động vay vốn gây bất lợi cho người tiêu dùng.
Sự phát triển nhanh chóng của P2P lending
Từ khi triển khai vào năm 2016, các công ty P2P đã ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng khách hàng, hợp đồng vay vốn kết nối thành công, và tổng phí dịch vụ thu được. Sự phát triển nhanh chóng này đặt ra nhiều thách thức lớn cho NHNN trong việc quản lý và giám sát.
Hoạt động cho vay ngang hàng đang phát triển mạnh mẽ
Thách thức quản lý và giám sát
Theo Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng, sự bùng nổ của hoạt động P2P lending tạo ra thách thức lớn cho công tác quản lý và giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước. Việc đưa các công ty này vào khuôn khổ pháp luật và đảm bảo an ninh tài chính hệ thống là một nhiệm vụ cấp bách để duy trì trật tự xã hội.
Đề án cơ chế quản lý thử nghiệm
Trước tình hình này, NHNN dự kiến đưa lĩnh vực P2P vào đề án cơ chế quản lý thử nghiệm hoạt động fintech trong lĩnh vực ngân hàng, còn gọi là cơ chế Regulatory Sandbox. Đây là khung điều chỉnh thử nghiệm giúp các cơ quan quản lý nắm bắt và kiểm soát tốt hơn các hoạt động của công ty P2P, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng.
Những rủi ro đáng lo ngại đối với người dân
Sự xuất hiện và tình trạng của mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending)
Hiện nay, hoạt động cho vay ngang hàng (P2P) đang phát triển mạnh mẽ với nhiều hình thức đa dạng, khiến người tiêu dùng khó phân biệt được trắng đen, thật giả. Ở Việt Nam, mô hình này mới nổi lên và đã có khoảng 40 doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực P2P. Tuy nhiên, không ít công ty đã biến tướng, trà trộn với tín dụng đen, đa cấp tài chính, và cho vay tiền mà không cần thế chấp tài sản, vi phạm nghiêm trọng luật pháp về ngân hàng và tín dụng.
Tín dụng đen hoành hành tiềm ẩn nhiều rủi ro
Các công ty biến tướng và nguy cơ từ tín dụng đen
Những công ty biến tướng này thường sử dụng các hợp đồng phức tạp để che giấu hành vi cho vay nặng lãi, nhằm tránh bị điều tra bởi cơ quan chức năng. Điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ, trong đó nổi bật là rủi ro nợ xấu từ người vay và thiếu cơ chế bảo vệ cho các nhà đầu tư.
Những công ty biến tướng sử dụng các hợp đồng phức tạp để che giấu hành vi bất chính
Ngoài ra, việc thông tin của các bên tham gia có thể bị đánh cắp do lỗ hổng bảo mật cũng là một mối lo ngại lớn. Hệ thống lưu trữ thông tin của các công ty P2P Lending dễ bị chiếm quyền kiểm soát hoặc bị đánh sập bởi hacker, dẫn đến việc thông tin giao dịch trên các nền tảng này có thể bị lợi dụng cho các hoạt động phi pháp như trốn thuế, rửa tiền, đánh bạc trực tuyến, tài trợ khủng bố, hoặc biến tướng để huy động tài chính đa cấp, khiến cả người vay và nhà đầu tư trở thành nạn nhân của hành vi lừa đảo, chiếm dụng vốn bất hợp pháp.
Nguy cơ từ các trang web và mạng xã hội
Đáng chú ý, nhiều công ty cho vay ngang hàng hiện nay còn liên kết với các trang web, trang mạng xã hội, và thậm chí là mạng viễn thông để nhắn tin, gọi điện trực tiếp mời chào vay vốn đến người dân. Các đối tượng này quảng cáo với các giấy tờ và thủ tục đơn giản, thậm chí không cần gặp mặt, không cần thế chấp vẫn có thể được vay tiền. Một số trang web cho vay tiền siêu nhanh như Tima.vn, doctordong.vn, huydong.com, cartvaytien.info, SHA, và Mobivi hoạt động rất rầm rộ.
Rủi ro tràn lan trên các trang mạng xã hội
Chiêu trò quảng cáo hấp dẫn nhưng thực chất là tín dụng đen
Những trang web này thường sử dụng các chiêu trò như cho vay với lãi suất 0% trong vòng 10 ngày đầu tiên, phí tư vấn và phí dịch vụ 0% để thu hút khách hàng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều người vay đã phải trả lãi suất cực cao. Ví dụ, trang Tima trên di động áp dụng lãi suất 15%/tháng, tương đương 180%/năm. Tại doctordong.vn, dù công bố lãi suất cho vay chỉ 10,95%/năm, nhưng nếu cộng thêm các phí dịch vụ và tư vấn, lãi suất thực tế lên đến 44,1%/tháng, tức 529,2%/năm.
Tương tự, trang web robocash.vn không công bố lãi suất cụ thể nhưng khi phóng viên đặt lệnh vay 10 triệu đồng trong 30 ngày, tổng số tiền phải thanh toán lên tới 15.465.000 đồng, tức là chi phí và lãi vay lên đến 54,65%/tháng, tương đương 655%/năm.
Có thể thấy, dù mang danh nghĩa là cho vay ngang hàng, nhưng nhiều công ty P2P thực chất đang hoạt động như tín dụng đen với lãi suất cao ngất ngưởng, gây ra nhiều rủi ro và hệ lụy cho người vay và nhà đầu tư. Người tiêu dùng cần phải hết sức cảnh giác và tìm hiểu kỹ trước khi tham gia bất kỳ hình thức cho vay nào.
